Demans belirli bir hastalık değildir, daha ziyade günlük aktiviteleri engelleyen hatırlama, düşünme veya karar verme yeteneğinin bozulması gibi belirtiler için kullanılan genel bir ifadedir. Alzheimer hastalığı demansın en yaygın türüdür. Çoğunlukla ileri yaşlardaki yetişkinleri etkilese de normal yaşlanmanın bir parçası değildir.
Demans genel bir terim olduğu için belirtileri de kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilir. Yaygın olan belirtiler ise şu şekildedir:
Hafıza kaybı,
Dikkat dağınıklığı,
İletişim kurmada güçlük,
Akıl yürütme, yargılama ve problem çözmede zorlanma,
Görmede yaşa bağlı tipik değişikliklerin ötesinde görsel algı bozukluğu.
Demans için en güçlü risk faktörü yaşın ilerlemesi olarak biliniyor. Yüksek tansiyon, kolesterol, sigara kullanımı ve kafa yaralanmaları da demans riskini artıran faktörlerden. Buna karşın, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve sağlıklı sosyal ilişkileri sürdürmek bu riski azaltıyor. Peki demans teşhisi konulduktan sonraki süreç nasıl ilerlemeli?
İletişim iki yönlü bir süreçtir. Demansı olan biriyle iletişim kuran biri olarak muhtemelen daha dikkatli dinlemeyi öğrenmeniz gerekecek. Yüz ifadeleri ve beden dili gibi sözlü olmayan mesajların daha fazla farkında olmamız gerekebilir. Konuşma esnasında gülümsemek, koluna dokunmak ya da elini tutmak iletişimini güçlendirmede yardımcı olacaktır. Demansı olan insanlar sosyal becerilerini koruma eğilimindedir ve genellikle birlikte gülmekten mutluluk duyarlar.
Demans, kişinin iletişim şeklini kademeli olarak etkiler. Akılcı fikirler sunma ve akıl yürütme yetenekleri değişir. Ailenizden birinde demans varsa ya da demanslı biriyle iletişim halindeyseniz, konuşmakta zorluk çektiklerini fark edebilirsiniz. Çoğunlukla sohbeti başlatan kişi olmanız gerekebilir. Bilgileri işleme yetenekleri zayıfladığı için yanıt vermekte gecikebilirler.
Demanslı kişilerle konuşurken kısa cümleler kullanarak net ve yavaş konuşun. Konuşurken aynı seviyede, yüz yüze olmaya ve göz teması kurmaya çalışın. Cevap vermeleri için onlara zaman verin, çünkü cevaplarını hızlandırmaya çalışırsanız kendilerini baskı altında hissedebilirler. Sorunuza cevap vermeseler veya bağlam dışı cevap vermiş gibi görünseler bile söylediklerini kabul edin, onları duyduğunuzu gösterin ve cevapları hakkında daha fazla şey söylemeye teşvik edin.
Basit, cevaplanabilir sorular sorun. Sorularınızı teker teker sorun; evet veya hayır şeklinde cevaplayacakları sorular sormak işinizi kolaylaştıracaktır. Açık uçlu sorular sormaktan veya çok fazla seçenek vermekten kaçının. Örneğin, “Beyaz gömleğini mi yoksa mavi gömleğini mi giymek istersin?” şeklinde soru sorabilirsiniz. Daha da iyisi ona seçenekleri gösterin. Görsel ipuçları da sorunuzu netleştirmeye yardımcı olur ve yanıtını yönlendirebilir.
Demanslı birçok insan 45 dakika önce ne olduğunu hatırlamayabilir, ancak 45 yıl önceki hayatlarını net bir şekilde hatırlayabilirler. Bu nedenle, kişiye öğle yemeğinde ne yediğini sormak gibi kısa süreli belleğe dayanan sorular sormak yerine, uzak geçmişi hakkında genel sorular sormayı deneyin. Bu bilgilerin akılda tutulması daha olasıdır.
Demansı olan kişiler çoğu zaman gerçeği karıştırırlar ve gerçekte hiç olmamış şeyleri hatırlayabilirler. Onları yanlış olduklarına ikna etmeye çalışmaktan kaçının. Asıl olan o andaki duygularına odaklanarak sözlü ve fiziksel rahatlıkları sağlamak, destek ifadeleriyle yanıt vermek. Onları istemeden ürkütürsek bu onların “dövüş ya da kaç” tepkisini tetikleyebilir ve çatışmaya neden olabilir.
Kişi üzgünse, duygularını ifade etmesine izin verin. Onlara ihtiyaç duydukları zamanı tanıyın ve endişelerini göz ardı etmemeye çalışın. Bazen yapılacak en iyi şey sadece dinlemek ve orada olduğunuzu göstermektir.
Karşımızdaki kişinin problemlerini ve onu değiştiremeyeceğimizi kabullenmeliyiz. Davranışını kontrol etmeye veya değiştirmeye çalıştığımızda, büyük olasılıkla başarısız olacağız veya dirençle karşılaşacağız. Demansı olan kişilerle iletişimde dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar:
Önce bir doktora danışın. Davranış sorunlarının altında yatan tıbbi bir neden olabilir. Belki de kişi acı çekiyor veya ilaçlardan olumsuz bir yan etki yaşıyor olabilir.
Davranışı kontrol etmeye değil, davranışa uyum sağlamaya çalışın. Örneğin, kişi yerde uyumak konusunda ısrar ederse, onu daha rahat ettirmek için yere yatak serebilisiniz. ,
Davranışlarınızı veya fiziksel çevrenizi değiştirebileceğinizi unutmayın. Kendi davranışınızı değiştirmek, genellikle sevdiklerinizin davranışında da değişikliğe neden olur.
Demansı olan kişiler genellikle ne istediklerini veya neye ihtiyaç duyduklarını söyleyemezler. Mesela her gün dolaptan tüm kıyafetleri çıkarmak gibi bir şey yapabilir. Kişinin bu davranışında meşgul ve üretken olma ihtiyacını karşılaması çok muhtemeldir. Daima, kişinin davranışlarıyla karşılamaya çalıştığı ihtiyacı düşünün ve mümkün olduğunda, o ihtiyaçları karşılamaya çalışın.
Bugün işe yarayan yarın yaramayabilir. Sorun yaratan davranışları ve hastalık sürecinin doğal ilerleyişini etkileyen çok sayıda faktör, bugün etkili olan çözümlerin yarın değiştirilmesi gerekebileceği veya artık hiç çalışmayabileceği anlamına gelebilir. Zor davranışları yönetmenin anahtarı, belirli bir konuyu ele alma stratejilerinizde yaratıcı ve esnek olmaktır.
Demansı olan bireylerle yaşamanın zorlukları herkese göre değişkenlik gösterebilir. Zaman zaman öfkelenebilir ya da üzülebilirsiniz. Bunlar çok normal ve bu duyguları yaşadığınız için kendinizi suçlu hissetmemelisiniz. Sorumluluğunuzu paylaşmak adına destek isteyerek kendinize alanlar yaratabilirsiniz. Mental olarak çok zorlandığınızı düşünüyorsanız bir uzmandan yardım alabilirsiniz.
|
© 2022 - heryasta.org, Her Yaşta, AgeSA’nın sosyal sorumluluk projesidir.
