Çölyak hastalığı, ince bağırsağın gluten adı verilen bir proteine karşı verdiği tepkidir. Bu tepki, ince bağırsağın villus adı verilen küçük parmak benzeri yapılarını tahrip ederek besin emilimini bozar. Bu nedenle çölyak hastaları, gluten içeren gıdalardan kaçınmak durumunda kalır.
Her geçen gün daha çok görülen çölyak hastalığı, gluten içeren gıdalardan kaçınarak bir hayat sürmeyi gerektirebilir. Tedavi edilmediği veya doğru beslenilmediği zaman ciddi sağlık sorunlarına yol açan hastalık, ince bağırsakta iltihaplanma oluştuğunda belirti gösterir.
Çölyak hastalığı belirtileri, herkeste farklı olabilir. Bununla birlikte çölyak hastalığının en yaygın belirtileri arasında şunlar yer alır;
● karın ağrısı
● şişkinlik
● gaz
● ishal
● kabızlık
● kilo kaybı
Yetişkinlerde çölyak hastalığı belirtileri arasında; ciltte kaşıntılı döküntüler, yorgunluk, halsizlik, anemi, adet bozuklukları ve kemik erimesi gibi belirtiler görülebilir. Bebeklerde çölyak hastalığı belirtileri arasında ise büyüme geriliği, diş minesi kusurları, karın ağrısı, kusma ve ishal bulunur. Hastalığın getirdiği olumsuz etkiler, diğer sindirim sistemi rahatsızlıklarının belirtileriyle benzerlik gösterebilir. Bu sebeple çölyak hastalığı olduğunu anlayabilmek için genellikle kan testi, doku örneği alma ve bağırsak endoskopisi gibi testler yapılır.
Çölyak hastalığı nedenleri arasında genetik yatkınlık ve gluten tüketimi gibi faktörler bulunur. Risk taşıyan kişi grupları arasında şu gruplar bulunur;
● Ailede çölyak hastalığı olanlar
● Çölyak hastalığına yakalanmış kişilerin birinci derece akrabaları
● Down sendromu gibi diğer otoimmün hastalıkları olanlar
● Bazı genetik bozuklukları olan gruplar
Hamilelik sırasında yüksek düzeyde gluten tüketimi de çölyak hastalığı riskini artırabilir. Ayrıca çölyak hastalığından korunmak için gluten içeren gıdalardan kaçınmak ve gluten alımını sınırlamak önemlidir.
Çölyak hastalığı tedavisi tam anlamıyla bulunmamakla birlikte, hastalık kontrol altına alınabilir. Bunun için de gluten barındırmayan besinlerden yemeniz son derece önem arz eder. Çölyak hastalığı diyet listesinde gluten içeren gıdaların olmaması gerekir. Bu sebeple buğday, arpa ve çavdar gibi tahılları içeren yiyeceklerden tamamen kaçınmalısınız. Ayrıca gluten içeren gıda katkı maddeleri, soslar ve işlenmiş gıdalar da göz önünde bulundurulmalıdır. Glutensiz diyetlerle çölyak hastalarının çoğu semptomları kontrol altına alınabilir. Ancak bazı durumlarda glutensiz diyet yeterli olmayabilir ve ek tedaviler gerekebilir. Örneğin bazı hastalarda vitamin veya mineral eksiklikleri görülür. Bu nedenle eksiklikleri gidermek için ilaç takviyesi veya diğer tedaviler gerekebilir.
Çölyak hastalığı beslenme programında mutlaka gluten içermeyen yiyecekler bulunmalıdır. Çölyak hastalarının diyetlerinde tam tahılların yerine alternatif besinler tercih edebilirsiniz. Mısır, pirinç, patates, kinoa ya da yulaf kepeği gibi glutensiz tahıllar ve unlar uygun olacaktır. Bununla birlikte sağlıklı yağlar, omega-3 yağ asitleri ve lif açısından zengin besinler de dâhil edilmelidir.
İçinde gluten bulunmayan besinler, çölyak hastalığı olan kişiler için uygundur. Yeterli miktarda lif, vitamin ve mineral almak için takviye gıdalar veya multivitaminler de kullanabilir. Ayrıca diyet programına meyve, sebze, et, balık, fasulye, mercimek, yoğurt ve peynir gibi glutensiz protein kaynaklarını da ekleyebilirsiniz.
Hastaların uzak durması gereken gıdalar şunlardır;
● Ekmek, kraker, bisküvi, kek ve pasta gibi unlu gıdalar
● Makarna ve erişte gibi gluten içeren tahıllarla yapılan ürünler
● Kekik, kişniş ve kimyon gibi baharatlar
● Bira, şarap, votka ve viski gibi içecekler
● Hazır soslar, çorba ve çeşitli gıdalar
Sağlıklı bir yaşam sürebilmek için yukarıdaki besinlerin gluten içermeyen alternatiflerini deneyebilirsiniz.
Çölyak hastalığı, genel olarak hayatınızı etkileyeceği için psikolojiniz üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilir. Bu sebeple profesyonellerden gerekli desteği alabilirsiniz.
|
© 2022 - heryasta.org, Her Yaşta, AgeSA’nın sosyal sorumluluk projesidir.
