“Bugün de düştük iyi mi?” diyen biriyle karşılaştığınızda “Aaa, iyi misin?” diye paniğe kapılmayın, hoşlandığı insandan söz ediyordur. “Arkamı niye kollamadın?” cümlesi de ilişkideki güven krizine değil, Pubg oyununda dikkatsiz bir hamleye işaret ediyor. Gençlerin konuşmaları karşısında kendinizi yaşlı hissediyorsanız içiniz rahat olsun, dilin beş yılda bir yenilendiği zamanlardayız.
Dünya tarihindeki yeri çok yeni olsa da etkisi onun kadar yaygın ve küresel ne var? İpek Yolu gibi damak tadını, Kavimler Göçü gibi demografiyi, Sanayi Devrimi gibi üretim ve tüketim biçimlerini değiştirmiyor. Çünkü “hepsini birden” değiştirmeye talip.
İnternetten söz ediyoruz. Tarihi henüz elli yılı bulmadı ama dünyaya etkileri tartışılmaz. Hareketlerimizde, mutfak alışkanlıklarımızda, kıyafetlerimizde köklü değişiklikler olması işten değil. Dilimiz bundan kaçabilir mi? Elbette hayır.
Buraya bir replik koyalım: OMG! Kızdığınızda ya da şaşırdığınızda karşınızdakine şu üç harfi yazın, dünyanın neresinde olursa olsun, muhtemelen ne hissettiğinizi anlar.
Etimologlara göre, dildeki değişimlerin etkisi bu yüzyıla kadar yavaş hissediliyordu. Şöyle açıklayalım: Yüzyıl başındaki bir metni yüzyıl sonunda okuduğunuzda da anlıyordunuz. Oysa 1900’lerin başından itibaren bu rakam önce 30, sonra 10 yıla düştü. Şimdilerde değişim hızı 5 yılla ölçülüyor.
Bunun anlamı da şu, eğer düzenli bir internet okur yazarı değilseniz, televizyona ara sıra bakıyorsanız, çevrenizde pek genç yoksa, beş yıl sonra çevrenizde konuşulan şeylerin önemli bir kısmını çözememeniz işten değil.
Kendinizi yoklayın, çocukken Yeşilçam’dan aşina olduğunuz repliklerden eser var mı? Belki internette hâlâ popüler olduğu için Şener Şen’in şu ünlü repliğini duymuşsunuzdur: “İnek obası uyan! İzci erken kalkar, izci hiç uyumaz, izci yürümez, izci koşar!” Başka?
Bugün tüm derdinizi yalnızca dokuz harfle anlatabilirsiniz. Başlarda SMS’in karakter sınırlamasını aşmak için pratik bir çözüm olan kısaltmalar, işaret ettikleri kelime ve kavramları yerinden etmek üzere. İngilizce bazı kısaltmalar da yine kelime olarak karşınıza çıkıyor; bro, sista gibi. Kız kardeş yerine sista diyebilirsiniz. Bazı İngilizce kelimeler Türkçe mastarla fiile dönüşüyor: “Stalklamalara düştük panpa!”
Bu yeni popüler dil için sadece kısaltmalardan söz edemeyiz elbette. Bazı deyimlere hiç duyulmamış anlamlar yüklemek de gençlik dilinin özelliklerinden. “Kasmak” mesela. TDK’ya sorarsanız “kasları gergin duruma getirmek, kısaltmak, daraltmak, bölmek, ayırmak, baskısı altında tutmak” gibi anlamları var. 9 yaşındaki yeğenim Kuzey’e sorarsanız, “aşırı çaba sarfetmek” demek. Cümle içinde kullanalım: “Mention kasıyor”, “Etkileşim kasıyor” ya da “Duyar kasma!”
Ulaşılmasına internetin aracı olduğu kimi popüler kültür ögeleri de gençlerin gündelik dilini doğrudan etkiliyor. Wattpad’i, k-pop (Güney Kore çıkışlı pop grupları) akımını örnek gösterebiliriz. Eğer bir gençten “O benim bias’ım” sözü duyarsanız, anlayın ki bir k-pop grubu üyesinden bahsediyor ve “Ne yaparsa yapsın, ne söylerse söylesin onu sorgusuz sualsiz destekliyorum” demek istiyor.
Okuduğunuzda ergenliğin alametifarikası olarak niteleyebileceğiniz birçok cümle, internet sayesinde daha geniş bir yaş grubunu da etkileyebiliyor. Sadece belli kelimeler değil; cümleler, replikler ya da skeçler de hızla moda oluyor.
Bakınız, “Sanki ejderhası var?” Nereden çıktığını bilmeseniz de sıkça karşılaştığınız cümlelerle ne anlatıldığını biliyor ve biri canınızı sıktığında kullanıyorsunuz: “Havalara bak, sanki ejderhası var!”
Ya da bir konuda çok istekliyseniz, karşı tarafa bunu anlatmakta zorlanıyorsanız, yardımınıza internette fenomen haline gelen videonun çıkış cümlesi yetişir: “Anlayamazsınız, hem de ne…”
Bu dili yakalayın diye küçük bir de sözlük hazırladık. Ama iletişim için değil, gençlerin göz devirmeleri ile muhatap olmamanız için 🙂
Geri adım atmak.
Kahkahayla gülmek.
Bence de, katılıyorum.
Popüler.
Fenomen.
Bir şey.
Sinirlenmek.
Ters davranan, aksi.
Çok güzel.
Birinden hoşlanıp tavlamaya çalışmak.
Sabote etmek.
Çok çaba göstermek
Kardeşim kelimesinin kısaltılması.
Selamün aleyküm.
Kahvaltı.
Çok önemli, şaşırtıcı bir konu.
Çok güzel, çok başarılı.
Bencil.
Şımarık.
“Kral adam” tabirinin yeni versiyonu.
“Allah razı olsun” demek yerine ARO, “Allah’a emanet ol” yerine AEO deniyor.