Doğaya yaklaşmanın yolu: Kuş Gözlemciliği

Türkiye dünyanın sayılı göç yollarından. Avrupa’nın tamamındaki kuş çeşidinden fazla türe ev sahipliği yapıyor, her yıl yüzbinlerce kuşun göçüne şahitlik ediyoruz. Kuş gözlemciliği de son yıllarda daha çok insana hitap ediyor. Hem kuş türlerini tanımanın, hem de doğayı gözlemlemenin en iyi yollarından biri

.

Her yıl yüzlerce kilometre aşarak bir coğrafyadan bir coğrafyaya taşınan kuşlar, pek çok insanın ilgisini çekiyor. Onların göçlerine bakarak hava tahmininde bulunuyor, mevsim değişimlerini gözlüyor, doğanın dönüşümünü görüyoruz.

Dünyanın en önemli kuş göç yollarından biri Türkiye. Binlerce yıldır kuşların göç güzergâhlarında bulunan Anadolu coğrafyasında bu göçlerin kültürel bir karşılığı da var. Kuşların üzerine türküler, şiirler yazıyor; motiflerini gündelik hayatımızda kullanıyoruz.

Kuş gözlemciliğiyse, bu yüzyıllardır süren gözleminin yeni bir türü. Onları gözlemleyip, bilgi sahibi olurken, seslerini kayıt altına almak, fotoğraflamak ve çizmek de bu gözleme dahil.

Türkiye’de göçmen kuşlar Boğaziçi, Çanakkale Boğazı gibi en dar noktaları tercih ederken, yüksek dağlar üzerinde süzülürken Arhavi ve Borçka-Artvin ve Belen-Hatay gibi daha alçak olan geçitleri kullanıyorlar. Anadolu’nun pek çok noktasında bu gözlemi yapabilmek mümkün.

Yaşam alanlarına saygı öncelik

Kuş gözlemi fiziksel olarak zorlayıcı değil, herkesin kolaylıkla yapabileceği bir hobi. Ancak başlamadan önce dikkat etmek gereken noktalar da var. Öncelikle doğa içinde gözleme çıkmadan, çevrenizdeki kuşları, serçeleri, güvercinleri ve deniz kenarında yaşıyorsanız martı, karabatak gibi deniz kuşlarını gözlemlemeye başlayabilirsiniz.

Ağaçlık bir alanda dalların arasından ispinoz ve baştankaralar bulabilirsiniz. Göl kenarında sakarmekeler ve örnekler bulunur. Kuşları tanımak için öncelikle bir rehber ya da kitapla çalışabilirsiniz.

Özellikle sonbaharda leylekler Türkiye’nin pek çok noktasından görülebiliyor. Gözleme başlamadan dikkat etmeniz gereken en önemli şey, kuşları rahatsız etmeyecek, yaşam alanlarını bozmayacak bir noktada bulunmanız ve onları tedirgin etmemeniz.

Nerede yapılır?

Kuş gözlemi için Türkiye’nin pek çok noktası uygun. Belli başlı noktaları şöyle sıralayabiliriz:

-Marmara Bölgesi’nde: Meriç Havzası, İğneada Ormanları; Manyas, Uluabat ve İznik Gölleri.

-Karadeniz Bölgesi’nde: Kızılırmak Deltası, Kelkit Vadisi, Sarıkum Çölü; Doğu Karadeniz ve Ilgaz Dağları.

-Ege Bölgesi’nde: Gediz ve Büyük Menderes Deltaları; Marmara ve Bafa Gölleri.

-Akdeniz Bölgesi’nde: Seyhan, Ceyhan ve Göksu Deltaları; Amanos, Bolkar ve Beydağları; Tuzla Gölü, Yumurtalık Lagünü.

-İç Anadolu Bölgesi’nde: Tuz, Akşehir, Eber, Kula, Seyfe, Sultansazlığı ve Palas Gölleri.

-Doğu Anadolu Bölgesi’nde: Munzur Dağları; Bulanık ve Malazgirt Ovası ile Arın, Erçek ve Haçlı Gölleri.

-Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde: Güney Fırat Vadisi ve Birecik Bozkırları.

Nelere ihtiyacınız var?

Gözlem yaparken belli başlı ekipmanlara ihtiyaç duyulur. İlk etapta çıplak gözle yapılsa da ilerleyen zamanlarda ekipman ihtiyacınız olacaktır.

-Dürbün: Bir kuşa bakmaya çalışırken, dürbün ile bakmadan önce, yakınındaki belirgin noktalara çıplak gözle bakmanız sizin yararınıza olacaktır. Dürbün ile kuşları görebilmek, gözlem yaptıkça gelişir. Tecrübeli gözlemcilerden de bu konuda yardım isteyebilirsiniz.

-Rehber kitap: Kuşları, elbette en iyi doğrudan kendi gözlerimizle görerek öğrenebiliriz. Ancak öğrenmenizi kolaylaştırmak için bir rehber kitap, size kolaylık sağlayacaktır. Rehber kitaplar arazide gördüğümüz kuşları anlık olarak doğrulama fırsatı sağlar. Özellikle tanımlamada birbiriyle karıştırabilecek türler konusunda açıklayıcı bilgiler içeren bir rehber kitap, tüm kuş gözlemcileri için güzel bir referans kaynağıdır.

-Not defteri: Gözlemlediğiniz kuşları kayıt altına almak, ilerde gittiğiniz bölgeleri hatırlamak, o günle ilgili detaylı bilgi almak için iyi bir çıkış noktası olur.

-Teleskop: Gözlemcilikte ilerlediğiniz zamanlarda teleskop kullanmaya geçebilirsiniz. Teleskop kullanırken üçayaklardan (tripodlardan) ya da başka desteklerden yararlanabilirsiniz. Yoksa göreceğiniz görüntü oldukça fazla titreşime sahip olacaktır.

Özellikle küçük ama hareketli kuşlar söz konusu ise teleskop işinizi kolaylaştıracaktır.

-Giyim: Bir çok doğa sporu ve hobisi gibi kuş gözlemciliğini de rahat yapabilmek için doğru giysileri giymelisiniz. Üşümek ya da çok ısınmak sizi rahatsız edeceğinden dikkatinizi kuşlara vermenizi engelleyebilir. Bunun yanında çok renkli giyinmek kuşların sizi fark etmesine neden olabilir. Giysiniz sıcak tutmalı, hafif olmalı, kolay nemlenmemeli, ıslanınca kolay kurumalı, ter buharını dışarı verebilmeli ve rüzgar geçirmemelidir.

Rahatsız etmeden gözlemleyin

Kuş gözlemcilerinin dikkat etmesi gereken tavırlar, aynı zamanda doğada hareket ederken de dikkat etmemiz gereken konular arasında. Kuşları en iyi şekilde gözlemleyebilmek için şu yolları izlemeliyiz:

-Kuşları strese sokacak ve tehlikeye atacak tüm etkinliklerden kaçınmak,

-Kuşları kendine çekecek yöntemleri kullanmamak (ses, kaset, vb.),

-Üreme kolonilerinden, toplu geceleme alanları gibi hassas alanlardan uzak durup ve diğer gözlemcilerin de bu alanlara girmemesi için uyarıda bulunmak,

-Nadir ve nesli tehlike altındaki kuşların üreme yerlerini bulduğunda herkese duyurmayıp, bu konudaki tedbirleri aldıktan sonra ilgili kişi ve kurumları bilgilendirmek,

-Doğal yaşam örtüsüne zarar vermemek için yollardan ve patikalardan olabildiğince ayrılmamak,

-Diğer canlılara rahatsızlık vermemek, onlara saygı göstermeyi ilke edinmek (çiçek ya da böcek toplamamak, vb.),

-Grupça yapılan gözlemlerde sessizlik ilkesini bozmaz ve doğayı olabildiğince az rahatsız eder. Rahatsızlık veren diğer gözlemcileri uyarır ve kuş gözlem prensipleri hakkında bilgi vermek.