Kadın Girişimciler Cam Tavanları Yıkıyor

Kadınların iş hayatında görülmesi, kendilerini kabul ettirmesi ve cam tavanları yıkabilmesi uzun bir mücadelenin ürünü. Kadınlar hâlâ kariyer engelleriyle karşılaşıyor, pek çok alanda erkeklere oranla daha az görünür. Buna karşın, hem yaptıkları işlerle hem sektöre getirdikleri yeniliklerle dünyada da Türkiye’de de kendinden söz ettiren pek çok kadın var. 19 Kasım Dünya Kadın Girişimciler Günü olarak kutlanıyor ve iş dünyasında kadınların varlığını hatırlatıyor. 

Eğitim almaktaki ısrarı yüzünden Taliban tarafından başından vurulan ama iyileştikten sonra da mücadelesine devam eden Pakistanlı Malala Yousafzai yıllar sonra Nobel Barış Ödülü’nü aldığında yaptığı konuşmada şöyle diyordu: “Hayatımda bir şey değişmedi ancak şunun dışında: Zayıflık, korku ve umutsuzluk öldü, güç, cesaret ve tutku doğdu.” 

Dünyanın farklı noktalarında kadınların eğitim hakları engelleniyor, çalışma hayatında cam tavanlarla karşılaşıp, görünmez oluyorlar. Fakat kadınların mücadelesi ve başarısı bütün bu engellemelere rağmen, durmaksızın büyüyor. Bütün bu olumsuzluklara rağmen bugün başarısıyla ayrımcı sektörlerde ayakta kalabilen, kendilerine yer açan ve öncü hale gelen kadınların hikayelerine rastlamak işten değil. 

Bugün Coco Chanel’in ismini duymayan az insan vardır. Chanel’in tamamen erkeklerden oluşan bir dünyada tek başına ayakta kaldığını, kendine ait tasarımlarla bir ekol haline geldiğini, moda sektörünü yeniden şekillendirdiğini ve Time Dergisi’nin 100 Yılın En Önemli Kişisi listesine giren tek tasarımcı olduğunu biliyor musunuz? 

Barbie bebeklerini tasarlayan Ruth Handler’ın hikâyesi de tam bir girişimcilik başarısı. Kızı Barbara’nın oynaması için Barbie’yi tasarlayan Handler meme kanseri geçirmesinin ardından, kadınlar için protez üreten bir şirket de kurdu. Barbie bebekleri şu an dünyanın en çok satan oyuncakları arasında. 

Türkiye’de kadın girişimciler artık eskisinden daha cesur, kadınlar farklı iş kollarında varlık gösteriyor. Türkiye’de kadın girişimciler daha çok küçük ölçekli az sermaye gerektiren işlere yönelse de, bu alanlarda başarı kazanarak hemcinslerine örnek oluyor. 10 yıl önce yüzde 4 olan kadın girişimci oranı, 2020’de yüzde 15’e yükseldi. 

Kadınların başarısıyla büyüyen şirketler

Türkiye’de kadın girişimci denildiğinde akla pek çok isim geliyor. Her biri Türkiye’nin büyük markaları arasında olan şirketleri kuran ve geliştiren bu kadınların hikayeleri de ilham verici.

Bugün online alışverişin tanınan markalarından biri olan Trendyol’un kurucusu Demet Mutlu’nun hikayesi gibi. Mutlu’nun Trendyol’u 300 bin dolar sermaye ile evinin salonunda kurduğu biliniyor. 2010’da kurulan şirket ilk 16 ayda 150 milyon dolara ulaşan sermayesiyle büyük bir başarı kazandı. Demet Mutlu 2016 yılında Young Global Leaders tarafından ‘Avrupa’nın Göze Çarpan Genç Liderleri’ kategorisinde ödüle layık görüldü. 

Farklı alanlarda hizmet almayı sağlayan armut.com sitesinin kurucusu da bir kadın girişimci. Başak Taşpınar Değim, Coca-Cola, Nielsen, Revlon, Morgan Stanley gibi şirketlerde çalıştıktan sonra armut.com sitesini kurdu. “Armut piş ağzıma düş” sloganıyla kısa zamanda bilinirlik kazanan şirket, Türkiye’nin en hızlı gelişen sitelerinden biri oldu. 

Türkiye’nin dışında yurtdışına da açılan Big Chefs lokantaları Gamze Cizreli’nin markası. 2007 yılında Ankara’da ilk Big Chefs’i açan Cizreli, 2009’dan itibaren Dubai, Almanya, Rusya, Azerbaycan, Suudi Arabistan, Bahreyn’e de şubeler açarak hızla büyüdü. Bugün Big Chefs’in Türkiye’de 61, yurtdışında 11 şubesi bulunuyor. Big Chefs ürünleri alırken kadın girişimcilere öncelik vermesiyle de tanınıyor. 

Isparta’nın en özel ürünü olan gülü bir kozmetik markası haline getirerek bütün dünyaya tanıtan isimlerden biri Gülşah Gürkan, Gülsha markasının kurucusu. Türkiye’den çıkan bir kozmetik markası yaratma gayretiyle Gülsha markasını kuran Gürkan, aile işini uluslararası alanda bilinir bir şirkete dönüştürdü. Marka şu anda Avrupa’dan Çin’e kadar pek çok pazarda biliniyor ve 2000’den fazla insana istihdam sağlıyor. 

Farklı şeyleri denemek isteyip cesaret edemeyenler için ortaya çıkan denebunu.com Duygu Akbudak’ın eseri. Türkiye’nin Kadın Girişimciler Yarışmasında Türkiye’nin Gelecek Vaat Eden Kadın Girişimcisi seçilen Akbudak bugün 2 buçuk milyon üyesi olan bir platformun sahibi. Şirketin deneme kutuları bugün 50 bin ila 100 bin arasında üyenin evine ulaşıyor. Akbudak kadınlara şöyle sesleniyor: “Ah ben kadınım o koliyi taşıyamam diyerek kendi kendilerini sınırlamasınlar, maddi ya da manevi yetersiz koşullar nedeniyle iş yapmayı ertelemesinler.”

Türkiye’nin yerel tohum mirasını da koruyan ve bu konuda çok önemli işlere imza atan bir isim Ebru Baybara Demir. Kırsalda kadın istihdamına verdiği destek, “Topraktan Tabağa Projesi” gibi prestijli işlere imza atan Demir, geleneksel reçetelere sadık kalarak hazırladığı tariflerle de tanınıyor. 2011’de Garanti Bankası, Ekonomist Dergisi ve KAGİDER tarafından verilen “Türkiye’nin Yöresinde Fark Yaratan Kadın Girişimciler Ödülü”nü kazanan Demir, 21 Mardinli kadınla beraber kurduğu Cercis Murat Konağı’yla Türkiye’nin turizm açısından da kültürel açıdan da en önemli merkezlerinden birini geliştirdi. 2021’de Google book üzerinden yayınlanan ‘Lessons from Lockdown: Cooking after Covid’ Şemim Sabunları ve Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi projeleriyle dünyadaki 120 şefle yer aldı. 2019’da Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) tarafından düzenlenen Dünya Gastronomi Turizm Forum’unda katılan tek Türk şef oldu. Cercis Murat Konağı’ndan önce 1999 yılında resmi kayıtlara göre Mardin’i ziyaret eden turist sayısı 11 bin ve yatak kapasitesi 220 iken, 2018 yılında turist sayısı 800 bin ve yatak kapasitesi 11700’e ulaştı.